VI

Senprokraste venis la vidvino; preskaŭ kun teruro rigardis al ŝi la pala kaj kvieta Tavi. «Do tiele vi vivis!» Al tiu penso de la junulino, kvazaŭ diveninte ĝin, sonis respondo:

— Jes, ĉiuj ni ne scias, kion ni faros en tiu ĉi mondo. Sed — ĉu mi aldonu ion?

— Ne, ne. Sufiĉas, — hastis diri Tavi. — Nun mi foriros. Atendu. Antaŭ ol adiaŭi kaj foriri, mi deziras vidi la mortinton.

— Ĉu vi?!

— Jes.

La vidvino, duonferminte la okulojn, silente serĉis per rigardo la sencon de tiu deziro; sed la ordinare moviĝema kaj nerva vizaĝo de Tavi estis nun persiste gardanta sian penson; kaj ĝenerale ŝi jam estis ne tute tiu, la antaŭa; ŝiaj vortoj sonis bonkore kaj firme, kun malhastemo de kaŝita volo. Por distranĉi la silenton, Tavi aldonis:

— Ordinara ĝentileco postulas tion de mi. Jam ne ekzistas tiu homo. Mi venis al li, per lia mono, unuvorte, interne mi devas adiaŭi ankaŭ lin.

— Eble, vi pravas, Tavi. Iru ĉi tien.

Dirinte tiel, la vidvino pasis la diagonalon de la kabineto al kurteno, levinte kiun, ŝi malfermis kaŝitan post ĝi pordon de apuda ejo. Kurtenoj tie estis mallevitaj, kaj fajro de alta kandelo malproksime brileris el krepusko en la pluvegon de taga lumo, kiu dronigis la kabineton.

— Li estas tie, — diris la vidvino. — Baldaŭ oni alveturigos la ĉerkon.

— Kaj vi? — Tavi, retenante super la kapo faldon de la kurteno, per milda rideto vokis eniri tiun virinon, kies vizaĝo turmentis ŝin. — Ĉu vi ne eniros?

— Ne. Tio estas pli forta, ol mi. Simple mi ne povas. — Ŝi mordis la lipon. — Se mi eniros, mi ridos, — tiele, — dum la tuta tempo; ridos kaj jubilos. Sed vi, kiam vi rigardos al lia vizaĝo, rememoru, rememoru la sesopon kaj korfavoru ilin. Du venenis sin. La sorto de la aliaj estas tiu sama, kiun vaste uzadas kosmetikaj vendejoj. Ne tuj li atingadis la celon, ho ne! Komence li kreadis atmosferon, etoson... kutimon, poste — libroj, sed de malproksime, tre de malproksime; eble, ekde «Romeo kaj Julieta», — kaj pluen, per absorbado...

— Li mortis, — diris Tavi.

La vidvino de Torp kvazaŭ atendis nur tiun rememorigon. Ŝian vizaĝon misformis kaj skuis kolero, sed, reteninte sin, ŝi svingis la manon:

— Iru! — Kaj la junulino aliris sola al la mortinto. Torp kuŝis sur altaĵo, kovrita per tukoj ĝis la mentono; lumoj de kandeloj vagis sur konveksaĵoj de la genuoj, de la manoj kaj de la brusto per ombraj faldoj; la karna vizaĝo estis trankvila, kaj Tavi, apenaŭ spirante, rekte rigardis lin. Sur la tuta vizaĝo de la mortinto jam pasis nekaptebla misformado, ŝanĝanta fojfoje trajtojn ĝis plena malsimileco kun tiuj, kiaj ili estis vivaj; en tiu ĉi okazo tiu ŝanĝo ne estis okulfrapa, nur pli severa kaj pli maldika iĝis tiu vizaĝo. La mortinto, ŝajnis, aĝis kvindek aŭ kvindek kvin jarojn; liaj sufiĉe densaj haroj, lipharoj kaj barbo nigris malnature, kvazaŭ farbitaj; li havis dikan ĝibetan nazon; la lipoj de morte viola koloro malagrable intense kontrastis sur la pala haŭto de la molaĉaj, kavetaj vangoj. La okuloj enkaviĝis; sub la palpebroj staris ilia malviva, blanka strio, rigardanta en la nevideblan. Kiel, kial haltis subite la putra, grasa koro? Sub tiu kranio volviĝis mortintaj vermoj de pensoj; de la lastaj, kiu povas ekscii ilin? Tavi povus vidi kaj malvolvi buletojn de la cerba muko al ilia antaŭmorta, floranta ĥaoso — brilo de freneziga orgio, priluminta per vizio la parfumodoran dormoĉambron; per vizio pli granda kaj pli akra ol sonĝo, kun ekstarintaj ĉe la gorĝo tentoj de la tuta vivo, interkaptintaj baton de la koro per sia dolĉa elektra mano. Tiu forto, kiu egale ludas per mirakloj de maŝinoj kaj per ĉarmo de kordoj, faris firman baton. Nur minuton ĉeestis ĉi tie Kruks. Sed ne ekzistas aeraj spuroj.

Tavi rigardadis, ĝis ŝiaj pensoj, impetante laŭ grava kaj speciala vojo, tuŝis la vortojn «vivo», «morto», «naskiĝo». «Kaj morgaŭ estas mia naskiĝtago! Tio estas tiel agrabla, ke ne eblas esprimi». Tiam en ŝi eklumis rideto.

— Mi vin pardonas, — diris ŝi, levetiĝante sur la piedpintoj, por kunigi tiujn vortojn kun rigardo al la tuta vizaĝo de Torp. — Torp, mi pardonas vin. Kaj mi devas ion legi por vi, tion, kion deziras mi.

Ŝi revenis en la kabineton al la ŝrankoj, kuntirinte la brovojn tiel serioze, kiel kuntiras ilin infanoj, eltirante dornon, kaj el simplaj bindaĵoj elŝiris iun hazarde. La libron ŝi malfermis, nur alirinte ree al la mortinto. Tio estis Heine, «Vojaĝo al Harco».

— Aŭskultu, Torp — el tie, kie vi estas nun.

La linioj implikiĝis en ŝiaj okuloj, sed finfine haltis, kaj, trankviliĝante mem, mallaŭte, preskaŭ neaŭdeble, legis Tavi la unuan, kio trafis al la rigardo:

Mi estas princino Ilzo,
La Ilzenŝtejna reĝino;
Envenu en mian kastelon,
Ni ĝuos feliĉon sen fino...*

— Mi ne plu legos, — diris la junulino, ferminte la libron, — alie mi ekdeziros peti ĝin por vojo. Kaj mi foriras. Adiaŭ.

Ŝi ree levetiĝis, facile kisis la mortinton en la frunton per kiso, simila al kondolenca manpremo. Poste ŝi haste foriris, ĵetinte la kurtenon tiel rapide, ke laŭ ŝia ardiĝinta vizaĝo pasis vento. Kaj tiu kiso estis la sola kiso de Torp dum tuta lia vivo, pro kiu al li indus ree malfermi la okulojn.




* — traduko de L. L. Zamenhof.